Rondom deze dagen van dodenherdenking en 75 jaar vrijheid met alle verhalen daaromheen ontstaat bij mij het verlangen de verhalen en herinneringen van mijn eigen papa op te tekenen.
Mijn papa, geboren in Rotterdam die, zoals ik al van jongs af aan weet, Rotterdam heeft zien branden. Dat, en enkele summiere verhalen meer, maar niet meer dan dat.
Opdat wij niet vergeten, voor mijzelf en voor mijn kinderen en om voor altijd te bewaren....
Hillegersberg, Kootsekade 1939
Mijn vader, Ton, een jongetje van nog geen tien jaar oud. Wonend op de Kootsekade met zijn vader, moeder, oudste broer en kleine zusje. Een benedenwoning met souterrain en kelder. De kelder waarin mijn opa konijnen fokt. Één van de taken van mijn vader is het snijden van vers gras voor de konijnen. Warm water halen behoort ook tot zijn taken, samen met zijn anderhalf jaar oudere broer. Met een emmer naar de waterstokerij een paar straten verderop en dan samen met een emmer gloeiend heet water tussen hen in teruglopen naar huis. En nee, dat gaat niet altijd goed, mijn vader herinnert zich de brandwonden nog wel.
De zorgeloze tijden met de tramremise op de hoek. trammetje wippen met vriendjes. Trammetje wippen is achterop de tram springen wanneer die in of uit de remise rijdt, hartstikke verboden en dus superspannend. Het trammetje wippen verandert wanneer in 1939 de mobilisatie komt. Schuin tegenover de Kootsekade is carrosseriebedrijf Van Steenis waar militaire jeeps gestationeerd worden voor reparatie. Jeeps die je met één druk op de knop kunt starten, iets dat mijn vader en zijn vriendjes regelmatig stiekem doen. Terwijl hij het geluid nadoet schatert hij het nog uit en noemt moeiteloos de namen van zijn vrienden van toen. Kees Muyt, Rokus van Rooijen, Arie Gorsselman. Vriendjes van zowel de Christelijke school als de Openbare school. Zorgeloos vissen in de Rotte waar in die tijd de riolering nog gewoon in het water geloosd wordt. De kroegbaas op de hoek die roept “jongens,heb je nog voer nodig?” en vervolgens een emmer met de productie van een “toilet” in de rivier loost pal naaste vissende jongens.
Volgens mijn vader smaakt de vis die hij meeneemt naar huis er niet minder om.
Zijn vader, mijn opa, is dan al lang zonder werk. Eens per twee weken sluit hij zich aan bij de rij voor de steun, een moeilijke gang voor een trotse man. 1934-1935 moet hij al elke dag stempelen om in elk geval een kleine steun te krijgen, hij betaalt op dat moment aan huur 6,25 gulden per week en krijgt steun van 14,75 gulden per week. Dus blijft er 8 gulden over voor de rest van de week. Gaspenningen moest je kopen voor 20 cent per penning voor warm water, 2 cent per emmer.
Mijn vader herinnert zich die ene en enige keer dat hij met zijn vader, mijn opa, lopend vanaf de Kootsekade naar de Cineac in hartje Rotterdam op de Coolsingel is geweest waar elk uur nieuwsberichten werden gedeeld. Hij herinnert zich dat hij die ene en enige keer heeft gezien hoe Finland ingenomen werd door Rusland. Hij herinnert zich Hotel Atlanta op de Coolsingel, hoe bijzonder dat ik juist in dat hotel geslapen heb na de allereerste opera in mijn leven, La Bohème in Rotterdam, juni 2016. De Cineac stond daar destijds vlakbij.
10 mei 1940 komen de vliegtuigen over en breekt de oorlog uit. Er wordt gezegd dat je bij luchtalarm in de kelder moet schuilen. In het geval van mijn vader is dat de kelder onder de trap, waarbij hij zich nog steeds afvraagt hoe veilig dat is. In de kelder terwijl de bommen vallen, hoe veilig ben je dan wanneer er een bom valt en jij onder het puin ligt? Volgens hem is het beter om naar buiten te gaan.
14 mei, het bombardement van Rotterdam. Het luchtalarm, het geluid van de vliegtuigen en de bommen, het schuilen in de kelder. Dat geluid is hij nooit meer vergeten en zal hij ook nooit meer vergeten. Hij heeft ooit de musical soldaat van oranje mogen zien en wat hem tot op de dag van vandaag bijblijft is het geluid van de Stuka’s. Alsof het gisteren was...
Vandaag, tachtig jaar na dato, hebben we samen gekeken naar de herdenking van het bombardement op TV Rijnmond, en hebben we samen naar de docu gekeken, waardevolle momenten.
Dat was het begin van de oorlog.
Mijn vader heeft nog zoveel meer verhalen, en die volgen....
