Zo ga je niet met mensen om..

Het is zaterdagavond rond half elf wanneer ik na een theatervoorstelling mijn telefoon weer aanzet. Wanneer de verbinding er is popt er een berichtje op van één van “mijn” vrijwilligers BIJ de bieb. Het is Bilal en het bericht is een wanhoopskreet. Hij heeft die avond namelijk de boodschap gekregen van het COA dat hij wordt overgeplaatst van Zutphen naar Gilze, en wel maandag, vandaag dus. Hij vraagt of ik zondag misschien contact op wil nemen omdat hij een vrijwilligerscontract heeft bij onze bieb en hij stuurt me een telefoonnummer en e-mailadres door.

Bilal is een vluchteling vanuit Turkije die na aankomst op Schiphol is doorgestuurd naar Ter Apel, daar de volgende dag is doorgestuurd naar Assen, vervolgens na vier dagen door naar Budel en vanuit daar na één of twee weken weer is doorgestuurd naar het AZC in Zutphen waar hij nu inmiddels veertien (!!) maanden verblijft. In die veertien maanden is hij naar taalles gegaan, heeft meerdere taalcoaches en kwam in mei van dit jaar op aanraden van iemand die hem voorging vragen of hij vrijwilligerswerk kon doen in de bibliotheek. Zijn voorganger was Emre die zich in minder dan twee jaar bekwaamde in onze taal, ruim vier vrijwilligersbanen had en zich stuk werkte om te kunnen bijdragen aan het land dat hem opving, zijn nieuwe thuisland. Met diezelfde instelling kwam Bilal aan de balie en we verwelkomden hem graag.Bilal ontpopte zich als een gretige leerling met een mooie levenshouding. Nog geen week geleden maakte één van de oudere collega-vrijwilligers de “grap” dat als Bilal wegging zij ook zouden gaan. Dat zegt veel over zijn inzet en zijn “Zijn”. 

Met Bilal kwamen er druppelsgewijs meer vrijwilligers vanuit het AZC, allemaal met dezelfde instelling en motivatie. Allemaal hoog opgeleid, gemotiveerd en dankbaar dat ze hier mogen zijn. Allemaal met de wil om hier in dit land hun bijdrage te kunnen leveren, het land dat hun nieuwe thuisland is geworden. 

Zaterdagavond brak de pleuris uit. Paniek, wanhoop en vooral het niet begrijpen. Natuurlijk zit ik zondagochtend aan de telefoon met het COA in Zutphen. Er wordt mij uitgelegd dat Zutphen geen capaciteit heeft om de procedure te doorlopen en dat dit in Gilze wel mogelijk is. Daarbij maakt het feit dat Bilal inmiddels een vrijwilligerscontract heeft en legio taallessen volgt geen enkel verschil. En nee, ook eventuele druk vanuit de directie is kansloos. Ik begrijp er niets van en praat en vraag als Brugman. Wat ik uiteindelijk na het gesprek onthou is dat het voor Bilal beter is en dat zij er helaas niets aan kunnen doen. We beëindigen het gesprek en ik probeer het even te verwerken voordat ik Bilal inlicht. Ik probeer de boodschap zo goed mogelijk over te brengen maar het zit me zo ontzettend dwars en ik heb alleen maar meer, veel meer vragen. Wanneer Bilal verdrietig antwoordt dat hij niet eens in de gelegenheid is om afscheid te nemen van mij en zijn collega’s staat mijn besluit, dat al eerder in mijn hoofd kwam, vast.

Ik vraag Bilal of ik naar Zutphen mag komen om gedag te zeggen en dat ik het ook begrijp wanneer hij daar vandaag geen tijd of ruimte voor heeft. Bilal antwoordt dat hij dat heel fijn zou vinden dus ik stap rond het middaguur in de auto. Wanneer ik aankom voor een gesloten slagboom staat Bilal mij al op te wachten. Na aanmelding gaat de slagboom open, parkeer ik mijn auto en stap uit. Onze ontmoeting is vol emotie en er vloeien tranen omdat we het allebei niet begrijpen. Na een wandeling over het terrein waarbij Bilal mij vertelt wat hij heeft begrepen komen er alleen nog maar meer vragen in mij op. We besluiten te vragen of er een COA aanwezig is. Ik krijg een bezoekerspas omdat ik nu officieel bezoeker ben van het AZC. En pasje aan een oranje koord, paradoxaler dan dat kan ik niet verzinnen.

Even later komen er twee jonge vrouwen aan, één van de twee heb ik die ochtend aan de telefoon gehad. Ze nemen de tijd onze vragen te beantwoorden en uitleg en nog eens uitleg te geven. Ook zij vinden het bizar dat er bijna geen tijd zit tussen aankondiging en vertrek. Ze geven zo goed mogelijk aan wat de procedures zijn waarbij het me al snel duizelt. Als ik het al niet begrijp, hoe ter wereld moet een vluchteling die de taal nog niet volledig meester dit begrijpen? We herhalen en verklaren, met heel veel respect naar elkaar. En oprecht, ik zou het werk van deze beide dames niet kunnen doen. Omgaan met zoveel frustratie is wat mij betreft een enorme levenskunst, waarvoor hulde. Voor hen als mens, niet voor de regels, niet voor de ondoorzichtige warboel van protocollen.

Het is duidelijk. Bilal schiet er niets mee op om in Zutphen te blijven want daar staat hij slechts “in de wachtrij”. Wil hij verder komen in zijn procedure tot statushouder dan moet hij naar Gilze, morgen al. Nadat ook Emre heeft gebeld is het scenario, hoe moeilijk ook, helder en onvermijdelijk. 

We drinken thee onder een boom en Bilal haalt iets uit zijn rugzak. Het is een stapeltje boeken van Taalpunt, geleend bij onze bieb. Hij kan ze niet meer inleveren en vraagt of ik dat wil doen.

Ik schiet vol, heb even geen woorden en een dikke brok in mijn keel. Het is tijd voor het afscheid en we omhelzen elkaar met warmte. Geen vaarwel maar een tot ziens. Maar toch, wanneer ik het terrein weer verlaat en ik zie Bilal nog in mijn achteruitkijkspiegel kan ik alleen maar denken aan wat hij mij appte, “Het is onmenselijk”. 

Zojuist lees en herlees het laatste bericht van Emre waarin zijn laatste zin is: “maar je moet gewoon je procedure doorlopen”. Ik herlees dat zinnetje met bewondering en ontzag maar stilletjes denk ik dan toch..

Zo ga je niet met mensen om..